Ιστορία
Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, το όρος Άθως δημιουργήθηκε όταν ο γίγαντας Άθως άρπαξε ένα βράχο (βουνό της Θράκης) και το έριξε κατά των Θεών αλλά αυτός έπεσε στην άκρη της Χαλκιδικής, ενώ άλλη παραλλαγή αναφέρει ότι ο Άθως αμυνόταν στην χερσόνησο, όταν ο Ποσειδώνας έριξε εναντίον του το ένα όρος που προηγουμένως απέκοψε από την Καναστραία άκρα της Παλλήνης και τον καταπλάκωσε. Κατά άλλον δε μύθο το όνομα οφείλεται σε έτερο Άθω που ήταν γιος του Ποσειδώνα και της Ροδόπης.
Σημαντική όμως επισήμανση αποτελεί το γεγονός ότι ένα από τα προσωνύμια του Διός ήταν και εκείνος ο «Αθώος Ζεύς» επειδή στη κορυφή του ομώνυμου όρους της χερσονήσου υπήρχε μέγα άγαλμά του. Επίσης υπήρχαν πολλοί βωμοί διαφόρων θεοτήτων πιστεύοντας ότι ποτέ δεν βρέχονταν αφού τα νέφη ήταν πιο κάτω. Ακόμα οι αρχαίοι κάτοικοι πίστευαν ότι η σκιά του Άθωνα έφθανε στη Λήμνο και κάλυπτε άγαλμα βοός της Μύρινας. Οι αρχαίοι κάτοικοι του Άθω πίστευαν ότι ήταν Πελασγοί που αργότερα τους κατέλαβαν άποικοι από την Εύβοια που πιθανόν έδωσαν και το όνομα στην όλη χερσόνησο Χαλκιδική.
Για την ελληνικότητα της όλης χερσονήσου της Χαλκιδικής μιλούν οι αρχαίοι γεωγράφοι και ιστορικοί Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Δημοσθένης, Στράβων, ο δε αρχαιότατος γεωγράφος Σκύλαξ ο Κορυανδεύς κατονομάζει (στο «Περίπλους», παρ.16) και πόλεις όπως: «Δίον Ελληνίς», «Κλεωναί Ελληνίς», «Χαράδρια Ελληνίς», «Ολόφυξος Ελληνίς» και «Σάννη Ελληνίς». Κατά τους χρόνους δε του Θουκυδίδη στη περιοχή κατοικούσαν Ελληνικοί και βαρβαρικοί λαοί μεταξύ των οποίων Χαλκιδείς, Πελασγοί, Βισάλτες, Κρηστώνες και Ηδώνες. Οι δε πόλεις του Άθωνα είχαν συμπεριληφθεί στην Αθηναϊκή συμμαχία και πλήρωναν φόρο. Αργότερα αυτές οι πόλεις υπάχθηκαν στη τοπική Συμπολιτεία της Ολύνθου και τελικά στο Μακεδονικό κράτος. Ειδικότερα η χερσόνησος του Άθωνα στην αρχαιότητα λεγόταν Ακτή, αργότερα Όρος και μεταγενέστερα Άγιο Όρος όπως είναι σήμερα και παγκόσμια γνωστή εκ της παρουσίας της επ΄ αυτής Μοναστικής Πολιτείας του Αγίου Όρους.
Σήμερα στο Άγιο Όρος υπάρχουν 20 μοναστήρια από τα οποία τα 17 είναι ελληνικά, ένα ρώσικο, ένα βουλγάρικο και ένα σέρβικο. Στις μονές, εκτός από τον κοινοβιακό τρόπο ζωής υπήρχε και ο ιδιόρρυθμος, δηλαδή όταν ο κάθε μοναχός ζούσε κατά μόνας και όχι κοινοβιακά με τους υπόλοιπους. Αυτός ο τρόπος ζωής υπήρχε μέχρι πριν λίγα χρόνια, αλλά τώρα όλες οι μονές ακολουθούν τον κοινόβιο τρόπο ζωής. Όλες οι μονές ακολουθούν το Ιουλιανό ημερολόγιο (δηλαδή 13 μέρες πίσω) και υπολογίζουν την έναρξη της ημέρας με τη δύση του ηλίου, εκτός από τη μονή Ιβήρων όπου η ημέρα ξεκινά από την ανατολή. Στο Άγιο Όρος διασώζονται αριστουργήματα της βυζαντινής ζωγραφικής, μεταξύ αυτών και έργα των δύο σημαντικότερων σχολών, της Μακεδονικής και της Κρητικής.
Η ιστορία του Αγίου Όρους φαίνεται στις γραπτές μαρτυρίες και στα κειμήλια, αν και κατά το παρελθόν πολλά καταστράφηκαν, λόγω πυρκαγιών και λεηλασιών. Σήμερα, μετά από συντονισμένες προσπάθειες μοναχών και πολιτείας, έχει γίνει καταγραφή και αποκατάσταση των μονών και των κειμηλίων τους, τα οποία φυλάσσονται πλέον σε μέρη ασφαλή και σε επιστημονικά ελεγχόμενες συνθήκες για την διατήρησή τους.
Γεωγραφικά χαρακτηριστικά
- Λίγα μίλια ΝΑ του Άθωνα βρίσκεται το μεγαλύτερο βάραθρο του Αιγαίου, που από τα 80 μέτρα βάθος απότομα φθάνει τα 1070 μ..